Landschapsgeluid, Nynke Laverman - Leeuwarden City of Literature

‘Hello there. This is your ancestor speaking. Your predecessor from the 21st century.’In haar lied Your Ancestor kruipt Nynke Laverman (41) in de huid van een voorouder die aan toekomstige generaties uitlegt waarom er niet goed op de wereld gepast is. Het nummer is onderdeel van haar nieuwe album Plant dat ze maakte met haar man Sytze Pruiksma. Doormiddel van spoken word spreekt ze zich uit over klimaatverstoring. Wie willen wij zijn als mens? This is Nynke Laverman speaking…

Tekst: Marrit de Schiffart | Foto’s: Marleen Annema

            The colours and flavours
            Of life that surrounds me
            It’s criminal my interest
            Is minimal
Uit: Neighbours

‘Mijn interesse voor natuur is niet minimaal, ik voel juist veel liefde voor alles om mij heen. Dat zat er niet van jongs af aan al in. Natuurlijk, natuur speelde een grote rol toen ik klein was; ik groeide op in Weidum, speelde veel buiten in de landerijen en was ook vaak op een boerderij te vinden. Maar een opvallende interesse voor de natuur, nee dat kan ik niet zeggen. Het was vanzelfsprekend om buiten te zijn, dat hoorde bij het dorpsleven, zoals ik ook aan kaatsen en majorette deed. Zingen, dansen en optreden speelden wel van begin af aan een grote rol in mijn leven. Ik deed mee aan voordrachtwedstrijden, toneel en openluchtspelen.
Tegenwoordig is de relatie tussen mens en natuur de rode draad in mijn werk. Ik vraag me af waarom we onderscheid maken tussen die beide. Dat zaadje werd geplant bij de nomaden in Mongolië, daar zag ik dat het anders kan. Ik leerde dat alles zijn eigen energie en ziel heeft, dat alles gelijkwaardig is omdat het aan elkaar verbonden is. Een mens kan dus niet meer zijn dan een steen of een rivier. Nomadische volken voelen zich onderdeel van een geheel terwijl wij westerlingen de mens bovenaan zetten. De mens als koning aan de top van de piramide. Daar gaat Neighbours over.’ 

            To not get lost in the future
            You must know your past, right?
Uit: Your Ancestor

‘Muziek begint voor mij met taal. Niet de inhoud van taal, maar de klanken. Ik schrijf de beste nummers als de klanken me naar de volgende zin helpen. Deze zin is daar een goed voorbeeld van. Het was de ‘ost’-klank die leidde tot de zin: To not get lost in the future, you must know your past, right? Later werd ik pas geraakt door de inhoud. Your Ancestor is het nummer waar ik het meest tevreden over ben, het bevat alles wat ik met dit album wil zeggen.’

            En alles wat ik sizze kin
            Is dat leafde net stikken kin
            En dat alles lyts leaf jonkje
            Alles alles wat der is
            En alles watsto bist
            Fan leafde makke is
Uit: Sabearelân

‘Dit is de laatste tekst die ik schreef voor Plant. Het gaat oer de worsteling die je als moeder kan voelen. Ik ben moeder van twee jongens van 9 en 6. Echte buitenjongens, gek op de natuur, de vogels, een hobby die ze van hun vader hebben overgenomen. Natuurlijk komt de natuurproblematiek hier thuis ook ter sprake. Dan vragen ze naar Greta Thunberg, wie is dat en wat wil ze? Ja, wat zeg je dan als moeder? Vertel je wat er aan de hand is of is dat veel te heftig? Als ouder wil je zeggen dat alles goed komt, maar is dat wel zo? De wereld staat er anders voor… Wat ik wél kan zeggen is dat liefde blijft. Liefde kan van vorm veranderen, maar het kan niet kapot. Dat was het enige antwoord waar ik op uit kwam, dat liefde niet stuk kan.’

‘Wij willen onze kinderen graag meegeven dat bezit niet belangrijk is. Sterker nog, ik geloof dat het niet bestaat. In het Westen hebben we alles verdeeld. Elk ding, elk stukje grond is van iemand. Daar snapt een Indiaan niets van, die zegt dat de grond van zichzelf is. Dat principe, dat eigenlijk niets van jou is, maar dat je het mag gebruiken en daarna weer door mag geven proberen we de jongens bij te brengen. Ik lees ook vaak voor uit het boek De gulle boom, een geweldig en hartverscheurend prentenboek dat de hele mensheid in een notendop vangt. Het gaat over geven, dat misschien wel mooier is dan krijgen. Over een boom die zichzelf uit liefde helemaal weggeeft, aan zijn vriend, de mens, die alleen maar neemt.’

            You sense the wind of change Cassandra
            Long before the others do
            How come we laugh away your words
            And simply turn our backs on you

Uit: Cassandra

‘Waarom is het zo lastig om te veranderen? Politiek, racisme, gelijke rechten, corona, het verlies van biodiversiteit… volgens mij weten we ondertussen dat oude systemen niet meer werken, maar het nieuwe verhaal hebben we nog niet gevonden. We zitten in een tussenfase van niet weten. Dat voelt oncomfortabel, een mens heeft liever controle. In de kunst leidt zo’n tussenfase vaak tot de mooiste dingen en ik ben ervan overtuigd dat dat in het echte leven ook zo is. Als je de tijd maar neemt en het niet weten accepteert. Dat zie je aan corona. Een pandemie was een totaal onbekend fenomeen, we moesten veranderen, gewoontes loslaten, onzekerheid toelaten, maar kijk wat het ons gebracht heeft. In no time bedachten we oplossingen. Ik ook. Mijn albumpresentatie en theatertour konden niet doorgaan en dus lanceer ik nu over de periode van een jaar elke maand een nummer, met een bijbehorende podcast. Dat pakt goed uit, voor mezelf en voor het publiek. Ik beleef het project beter omdat ik voor elke podcast weer in de boeken mag duiken. Het publiek krijgt het album in delen en met meer verdieping aangereikt, waardoor het beter landt dan wanneer je het hele pakket in één avond over je heen krijgt. Zo zie je maar weer dat stilstaan creativiteit oproept, dat stilstaan geen achteruitgang is. Door stil te staan geef je jezelf de kans om een nieuw pad te vinden. In 2019 namen Sytze en ik een sabbatical. Dat gaf mij de tijd om mijn levensstijl aan te passen, een wens die ik al langer had. Ik voerde een, zoals ik het noemde, huishoudelijke revolutie door en leef nu zoveel mogelijk plasticvrij. Eerst denk je, zonder plastic leven, dat is niet te doen, maar het bleek gewoon een kwestie van van routines en gewoonten herscheppen. Ik ga nu elke week naar de markt voor boodschappen en vul mijn lege flessen en potjes bij biologische supermartken. Zonder de tijd te nemen, was dat niet gelukt.’

            Ik haw in thús, sizze se
            Ik hear by de minsken
            Ik hear by de minsken
            Sizze se, do bist hjir thús               
Uit: Betonblom

‘Ik voel me niet altijd thuis, voel weerstand tegen de wereld die wij westerlingen gecreëerd hebben. Wij zijn de enige soort die niet meedraait in natuurlijke processen. Vandaar ook dat inheemse en nomadische volken mij zo fascineren. Hoe zij naar de wereld kijken past beter bij mij. Ik ben hier opgegroeid, mijn voorouders woonden hier en toch voelt het soms alsof mijn wortels hier niet in de grond zitten. Dan zou ik het liefst een plant willen zijn, maar hoe schiet ik wortel in beton?’

Met Plant introduceert Nynke Laverman de Slow Album Release. Over de periode van een jaar laat ze haar nieuwe album groeien en brengt het nummer voor nummer uit – steeds met een podcast over het thema van dat specifieke lied. Plant groeit door tot september, de officiële albumpresentatie is op 17 en 18 september op Explore The North. De theatertoer begint op 15 oktober in Amsterdam, de Friese première is op 16 oktober in De Lawei in Drachten. In 2022 volgt een festivaltoernee. Meer info: nynkelaverman.nl

Nynke Laverman is zangeres, songwriter, spoken word artist en ontdekkingsreiziger. Ze bevraagt het leven en spaart daarbij zichzelf niet. Nynke schetst poëtische, surreële werelden met meest akoestische muziek en aardse teksten.

Boekentips van Nynke Laverman 

1. ‘The giving tree’ – Shel Silverstein (‘De gulle boom’), ook voor kinderen!
2. ‘De goede voorouder’ – Roman Krznaric
3. ‘Hoe gaan we dit uitleggen’ – Jelmer Mommers
4. ‘Original wisdom’ – Robert Wolff
5. ‘Jaag je ploeg over de botten van de doden’ – Olga Tokarczuk
6. ‘Mevrouw Verona daalt de heuvel af’ – Dimitri Verhulst